Το επιχειρηματικό σχέδιο (Business Plan) αποτελεί μια λεπτομερή ανάλυση μιας επιχειρηματικής λειτουργίας ή του συνόλου των λειτουργιών μιας επιχείρησης και αποσκοπεί να δώσει συγκεκριμένες απαντήσεις σε συγκεκριμένα ερωτήματα που τίθενται εξ αρχής ως στόχοι για τη δημιουργία αυτού του σχεδίου.
Το τι περιλαµβάνει δηλαδή ένα επιχειρηµατικό σχέδιο εξαρτάται από το ερώτηµα που καλείται να απαντήσει. Η µεθοδολογία, η έκταση και το κόστος του επιχειρηµατικού σχεδίου θα καθορισθούν από το στόχους που τίθενται και καλούνται να απαντηθούν.
Συνηθέστεροι (γενικότεροι) στόχοι ενός επιχειρηµατικού σχεδίου είναι
Η µελέτη βιωσιµότητας µιας καινούργιας επιχειρηµατικής λειτουργίας στα πλαίσια µιας ήδη υπάρχουσας επιχείρησης. Μπορεί για παράδειγµα να αφορά την επέκταση της εταιρείας σε προϊόντα ή υπηρεσίες που δεν παράγει µέχρι τώρα. Μπορεί όµως να αφορά και την επενδυτική επέκταση σε αγορά που ήδη λειτουργεί και έχει παρουσία, όπως για παράδειγµα ξενοδοχειακή αλυσίδα η οποία θέλει να δραστηριοποιηθεί σε περιοχή που µέχρι τώρα δεν έχει παρουσία. Κοινό στοιχείο και στις δύο περιπτώσεις είναι η ύπαρξη αβεβαιοτήτων ως προς την αποδοχή του προϊόντος από την αγορά και η ανάγκη συγκεκριµένων απαντήσεων σε ερωτήµατα όπως ποία είναι η προσδοκώµενη απόδοση της επένδυσης αυτής. Η επιχείρηση πρέπει τελικά να απαντήσει στο ερώτηµα αν την συµφέρει η επέκταση ή η ενίσχυση του ήδη παραγόµενου προϊόντος.
Η µελέτη της δηµιουργίας µιας καινούργιας επιχειρηµατικής λειτουργίας από επιχείρηση ή ιδιώτη που θέλει να δραστηριοποιηθεί σε ένα κλάδο που πιθανά δεν γνωρίζει καλά, ή πάντως δεν έχει πλήρη γνώση της αγοράς και των µεγεθών που απαιτούνται για την νέα επένδυση. Η διαφορά µε την προηγούµενη περίπτωση είναι ότι πρώτον πιθανά δεν τον αφορά η ενδω-επιχειρηµατική κατανοµή των υπαρχόντων πόρων και δεύτερον ότι το κριτήριο για την αποδοχή µιας επένδυσης είναι πιο περιορισµένο. Για παράδειγµα µια ξενοδοχειακή αλυσίδα θα αποδεχθεί την δηµιουργία ξενοδοχειακής µονάδας στην Χ τοποθεσία αν η επένδυση αυτή αποδώσει καλύτερα από την Υ τοποθεσία ή εντάσσεται σε µια στρατηγική διαφοροποίησης του προϊόντος της. Αντίθετα ο ιδιώτης επενδυτή µπορεί να θέτει ως περιορισµό ότι η επένδυση είτε γίνεται στην Χ τοποθεσία είτε όχι.
Η µελέτη επιχειρηµατικών λειτουργιών µιας επιχείρησης ώστε να απαντηθούν ερωτήµατα όπως για παράδειγµα: η επιχείρηση αναπτύσσεται σωστά;, η κατανοµή των επενδύσεων στα διάφορα προϊόντα ή υπηρεσίες µέσα στην επιχείρηση γίνεται µε τον πιο αποτελεσµατικό τρόπο; Ποια είναι τα ανταγωνιστικά σηµεία της επιχείρησης; Ποιοί είναι οι κίνδυνοι από τον ανταγωνισµό; Χρειάζεται µια καινούργια στρατηγική ώστε να αντιµετωπισθούν οι ανταγωνιστικές πιέσεις;
Συνεπώς το επιχειρηµατικό σχέδιο είναι αναγκαίο για
Την προσέλκυση κεφαλαίου για την χρηµατοδότηση µιας επιχειρηµατικής λειτουργίας. Η βιωσιµότητα µιας επένδυσης βοηθά τις τράπεζες να για να κρίνουν το ρίσκο της χρηµατοδότησης. Στον αναπτυξιακό νόµο είναι επίσης υποχρεωτική η δηµιουργία και κατάθεση επιχειρηµατικού σχεδίου για να εγκριθεί η επιδότηση των επενδύσεων.
Την κατανοµή των κεφαλαίων µέσα σε µια επιχείρηση. Η επιχείρηση πρέπει να κατανέµει τα κεφάλαιά της µε τον πιο αποτελεσµατικό και αποδοτικό τρόπο, ώστε να µην σπαταλώνται οι πόροι της επιχείρησης οι οποίοι ούτως ή άλλως είναι περιορισµένοι.
Τον καθορισµό ή επαναπροσδιορισµό της στρατηγικής µιας επιχείρησης. Η µελέτη της ευρύτερης αγοράς, των κινδύνων από την αγορά και τους ανταγωνιστές, των συγκριτικών πλεονεκτηµάτων και της αντιµετώπισης των µειονεκτηµάτων θα οδηγήσει µε µεγαλύτερη πιθανότητα σε µια στρατηγική νίκης (winning strategy) την επιχείρηση. Ο καθορισµός της γενικότερης στρατηγικής µπορεί και πρέπει να οδηγήσει σε λεπτοµερέστερη και επιµέρους στρατηγική (και επιµέρους επιχειρηµατικά σχέδια) για τα διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες, έτσι ώστε να υπερισχύσει η γενικότερη στρατηγική.
Την επιλογή του κατάλληλου µεγέθους για την επιχείρηση (right-sizing). Μη κερδοφόρες λειτουργίες οι οποίες βρέθηκαν να µην υποστηρίζονται από το γενικότερο στρατηγικό πλάνο της επιχείρησης απο-επενδύονται.
Ως λειτουργικό προσδιορισµό και κριτήριο ετήσιας σύγκρισης πεπραγµένων και σχεδίου για να ελέγχεται αν η επιχείρηση λειτουργεί σύµφωνα µε το επιχειρηµατικό σχέδιο, σε ποια σηµεία απέκλινε, ποίες οι αναµενόµενες αποδόσεις των τµηµάτων και των προϊόντων.
Πόσο κοστίζει ένα επιχειρηµατικό σχέδιο και τι περιλαµβάνει
Το ερώτηµα που καλείται το επιχειρηµατικό σχέδιο να απαντήσει θα προσδιορίσει σε µεγάλο βαθµό το κόστος και την µεθοδολογία. Για παράδειγµα η εγκατάσταση µιας νέας τράπεζας στον ελληνικό χώρο θα περιλαµβάνει όχι µόνο την ανάλυση των ήδη υπαρχόντων τραπεζών και των δυνατοτήτων ανάπτυξης της τραπεζικής αγοράς στο σύνολό της. Θα πρέπει να εξειδικεύει στα επιµέρους προϊόντα και αγορές π.χ. δάνεια, χρηµατιστηριακές συναλλαγές. Άρα θα πρέπεί να περιλάβει τη µελέτη πολλών επιµέρους αγορών. Να µελετηθούν οι δυνατότητες που δίνουν οι επιµέρους αγορές, και το κόστος παρουσίας στις αγορές αυτές. Να βρεθούν τα πλεονεκτήµατα των ήδη λειτουργούντων επιχειρήσεων. Να αναλυθούν, να αξιολογηθούν και να βρεθεί κατάλληλος τρόπος αντιµετώπισης των ανταγωνιστών, ο οποίος να κοστολογηθεί ώστε να βρεθεί αν η λειτουργία της νέας τράπεζας στο σύνολο της είναι οικονοµικά βιώσιµη. Μέρος της µελέτης µπορεί να είναι και η ανάλυση των υποψηφίων καταναλωτών, η δεκτικότητά τους να αλλάξουν τράπεζα, τα πλεονεκτήµατα ή µειονεκτήµατα που οι ίδιοι πιστεύουν ότι υπάρχουν στις λειτουργίες των άλλων τραπεζών, και αυτό να γίνει σε δείγµα υποψηφίων καταναλωτών στις περιοχές που κρίνεται ότι η νέα τράπεζα θα έχει παρουσία. Η δηµιουργία ενός τέτοιου επιχειρηµατικού σχεδίου έχει µεγάλο κόστος, σε αντίθεση µε ένα που εξετάζει την παρουσία µια επιχείρησης σε τοπικό επίπεδο όπου πολλές από τις παραµέτρους της ανάλυσης θεωρούνται ως δεδοµένες.
Ένα απλό υπόδειγµα
Ένα παράδειγµα µπορεί να αποτελέσει η λειτουργία µιας µικρής ξενοδοχειακής µονάδος σε νησί των Κυκλάδων. Το επιχειρηµατικό σχέδιο έχει σαν στόχο την µελέτη όλων των παραµέτρων κόστους – εσόδων ώστε στο τέλος να κρίνει ο επενδυτής αν αξίζει να επενδύσει στη δηµιουργία αυτής της µονάδας. Αν κρίνει ότι αξίζει, το επιχειρηµατικό σχέδιο θα υποβληθεί στην Τράπεζα για να χρηµατοδοτήσει µέρος της επένδυσης και πιθανά να το υποβάλλει ώστε να πετύχει τα ευεργήµατα του αναπτυξιακού νόµου.
Ο σκελετός ενός τέτοιου επιχειρηµατικού σχεδίου περιλαµβάνει
Ανάλυση της τουριστικής αγοράς. Η τουριστική αγορά του νησιού των Κυκλάδων επηρεάζεται από τον τοπικό παράγοντα, τον εθνικό και τον παγκόσµιο. Η µελέτη της αγοράς πρέπει να γίνει καταρχάς µε την ανάλυση των παγκόσµιων τουριστικών ροών ώστε να διαπιστωθεί ότι υπάρχουν τάσεις, της ανάλυσης πως προβλέπεται να εξελιχθεί η τουριστική κίνηση προς την Ελλάδα για τα επόµενα 5 χρόνια µέσα στο διεθνές περιβάλλον που έχει ήδη αναλυθεί και της ανάλυσης πιθανών παραγόντων που διαφοροποιούν την τοπική αγορά. Στοιχεία για την ανάλυση των αγορών αυτών είναι µπορούν να βρεθούν από παγκόσµιους οργανισµούς όπως ο World Tourism Organization (WTO) ή Ελληνικούς όπως ο ΕΟΤ, και από δηµοσιευµένα επιστηµονικά ή δηµοσιογραφικά άρθρα. Μια τελική αξιόπιστη εκτίµηση της ροής τουριστών στο συγκεκριµένο νησί είναι το ζητούµενο, µιας και θα χρησιµοποιηθούν για την εκτίµηση των πιθανών εσόδων της νέας ξενοδοχειακής µονάδος.
Ανάλυση της τοπικής αγοράς και των πελατών. Οι τουρίστες που επισκέπτονται το συγκεκριµένο νησί διαφοροποιούνται ως προς την χώρα από όπου προέρχονται, τις ηµέρες που µένουν στο νησί, την κατηγορία ξενοδοχείου που µένουν, το είδος εστίασης που επιθυµούν κλπ. Οι τουρίστες επισκέπτονατι το νησί µε τσάρτερ ή χρησιµοποιώντας την ναυσιπλοΐα Η ανάλυση αυτών των χαρακτηριστικών θα χρησιµοποιηθούν επίσης στην εκτίµηση και την κατανοµή των εσόδων ανά κατηγορία. Η µελέτη αυτών των στοιχείων µπορεί να οδηγήσει σε συµπεράσµατα ακόµη και σε θέµατα όπως αν το ξενοδοχείο πρέπει να οδηγηθεί σε συµφωνίες µε τουριστικούς πράκτορες, να εξειδικεύσει σε τουρίστες που δεν έρχονται µε πακέτο, ή σε αµιγώς εγχώριο τουρισµό.
Ανάλυση των εσόδων της ξενοδοχειακής µονάδος Ανάλυση της αναµενόµενης πληρότητας του ξενοδοχείου και της περιόδου λειτουργίας, των (µέσων) τιµών ανά περίοδο, των διαφόρων κατηγοριών θα δώσει την τελική εκτίµηση των εσόδων. Με υποθέσεις ότι η ξενοδοχειακή µονάδα δεν θα λειτουργεί µε χειρότερους όρους από ότι η µέση ξενοδοχειακή µονάδα ή µε αιτιολόγηση γιατί µπορεί να λειτουργεί καλύτερα ή χειρότερα µπορούµε να οδηγηθούµε σε µια αξιόπιστη εκτίµηση.
Εκτίµηση του κόστους δηµιουργίας (setup cost) της ξενοδοχειακής µονάδος. Η εκτίµηση αυτή προέρχεται κυρίως από τη µελέτη του µηχανικού και την εκτίµηση της οικοδόµησης της µονάδας, συν όλα τα κόστη που συνδέοντα µε τη δηµιουργία των κτηριακών εγκαταστάσεων (π.χ. κόστος αγοράς οικοπέδου, συµβολαιογραφικά και άλλα έξοδα, διαµόρφωση κήπων κλπ)
Εκτίµηση του λειτουργικού κόστους. Με βάση την εκτίµηση της ροής των πελατών υπολογίζονται όλα τα στοιχεία κόστους. Για παράδειγµα κόστος προσωπικού, ηλεκτρικού κλπ, εστιατορίου, µεταφορών, καθαριότητας ανά περίοδο και κατηγορία.
Με βάση τα στοιχεία αυτά το επιχειρηµατικό σχέδιο µπορεί να απαντήσει σε ερωτήµατα όπως σε
πόσα χρόνια αναµένεται να αποσβεστεί η επένδυση,
αν και πότε τα έσοδα θα υπερβούν τα λειτουργικά έξοδα.
ποια είναι η απόδοση της επένδυσης σε 5 ή 10 χρόνια και να συγκριθεί µε εναλλακτικές επενδύσεις.
αν χρειάζεται να αναπροσαρµοσθεί το µέγεθος της µονάδος ώστε να υπάρχει πιο γρήγορη ή µεγαλύτερη απόδοση
αν χρειάζεται να αναπροσαρµόσει τις αρχικές υποθέσεις για τον τύπο τουρίστα που απευθύνεται, την κατηγορία του ξενοδοχείου ή την πληρότητα των υπηρεσιών που θα προσφέρει.
Τέλος ένα επιχειρηµατικό σχέδιο, έστω και της κατηγορίας που αναφέραµε, µπορεί να προσφέρει εναλλακτικά σενάρια, ώστε να µελετηθούν τα ενδεχόµενα σε περίπτωση που κάποιες µεταβλητές εξελιχθούν µε χειρότερο ή καλύτερο τρόπο από ότι η µέση παραδοχή.